Dat raakt een wezenlijk pijnpunt in de energietransitie. Zoals minister Eric Wiebes afgelopen jaar herhaaldelijk zei: ‘Liefde gaat door de maag, draagvlak door de portemonnee’. Juist dat draagvlak komt in het gedrang, vooral ook omdat de transitie nog nauwelijks is begonnen en de kosten nu al hard oplopen.
‘De toename in energiekosten betekent een aanzienlijke verhoging van de vaste lasten voor consumenten’
In oktober zei Wiebes dat de kosten voor de omslag naar groene energie voor ‘iedereen behapbaar moeten worden gemaakt’. De koopkracht moet in orde blijven. Of dat lukt? In de woorden van Hans Mommaas, directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving: ‘De komende twaalf jaar, tot 2030, worden heel spannend.’
Moeizaam
Want burgers noch het bedrijfsleven moeten het idee krijgen dat de lasten oneerlijk worden verdeeld. Daarover wordt nu al maanden koortsachtig vergaderd door de Klimaattafels. De vergaderingen zijn besloten, maar de signalen zijn helder: het overleg verloopt bijzonder moeizaam. Er is veel gesteggel over de kosten.
Ondertussen stijgt al wel de rekening voor de gewone burger, terwijl de kostprijs voor energie niet spectaculairtoeneemt. Op degroothandelsmarkt daalden de stroomprijzen tussen 2011 en 2016, om daarna de laatste twee jaar weer iets toegenomen, zo blijkt uit data van energiebeurs APX. In het jaarverslag over 2017 schreef Gasterra nog over het ‘relatief lage gasprijsniveau’, al had de prijs zich ‘enigszins hersteld’.
Belasting op gas: +60%
Dus is de stijging de afgelopen jaren vooral te wijten aan de heffingen en opslagen die mensen betalen. Uit ’tarieven milieubelastingen’ bij de Belastingdienst, valt af te lezen dat de belasting op gas – het normaal tarief voor een gewoon huishouden – sinds 2011 met 60% zijn gestegen. De belasting op elektriciteit is in die periode met 10% gedaald.
De opslag voor duurzame energie is sindsdien vertienvoudigd. Elke energiefactuur krijgt zo’n opslag. Die inkomsten worden vervolgens uitgekeerd als subsidie voor energie uit wind, zon, biomassa en aardwarmte. Zo financiert Nederland zijn voorziening.
Onbetaalbaar
‘Ongeveer 60% van de energierekening bestaat straks uit netbeheerkosten, belastingen en btw. Daar hebben we geen invloed op’, concludeerde Gaslicht.com, het bedrijf van ondernemer Ben Woldring, in december vorig jaar. De website vroeg zich toen al af of de energierekening ‘niet onbetaalbaar wordt’.
Dat de rekening volgend jaar naar verwachting nog weer verder oploopt, is niet alleen te wijten aan belastingen en kosten voor netbeheer. In 2018 is de CO₂-prijs verdrievoudigd. Eind 2017 lag die op €7, inmiddels is dat €21. Volgens veel partijen is dat nog steeds te laag, en onvoldoende een prikkel voor bedrijven om hun uitstoot te verminderen. Maar dat het is wel één bouwsteen van de gestegen stroomprijs. Zoals ook de opgelopen prijs voor steenkool, van $60 per ton naar meer dan $80 per ton, uiteindelijk doorwerkt in de energierekening.
Zonnepanelen
Blijft de vraag vooral: hoe ver zal de rekening nog stijgen? Volgens sommige scenario’s zal stroom veel goedkoper worden als de Noordzee straks vol staat met windturbines en alle platte daken en boerenschuren hier zijn bedekt met zonnepanelen. Anderzijds: veel duurzame opwek is alleen nog rendabel met subsidies – iets dat in de toekomst kan veranderen.
Zo is het nagenoeg onmogelijk om een inschatting te doen over de energieprijs op een termijn van enkele jaren. Voor komend jaar is de richting echter helder, stelde Hans de Kok, directeur Pricewise, eerder deze week. ‘De toename in energiekosten betekent een aanzienlijke verhoging van de vaste lasten voor consumenten. Helaas ontkomt geen enkeleconsument aan de stijgingen in alle belastingen op de energienota.’
En dan moet de échte omwenteling dus nog komen. Nu wordt 6% van de energie groen opgewekt. Dat moet in dertig jaar naar vrijwel 100%: Nederland moet klimaatneutraal worden. Hoe, dat weet niemand. De burger moet zo veel mogelijk worden ontzien, aldus het kabinet. Vooralsnog is dat niet de realiteit.
